Invertebrados.

Margaritifera margaritifera:

Ecoloxía e Distribución de Margaritifera margaritifera:
Margaritifera margaritifera, coñecida vulgarmente como perla ou mexillón de río, é un dos invertebrados máis ameazados de Europa. Trátase dun molusco bivalvo dulceacuícola de gran tamaño (ata 15 cm de lonxitude), que vive nos ríos de augas limpas e claras, pobres en Ca e nutrientes, onde normalmente áchase asociado a fondos pedregosos e/ou areosos pobres en limos, preferentemente nas zonas remansadas e pozas pouco profundas das beiras.
No pasado esta especie gozou dunha ampla distribución (Europa, Norte de América, Canadá e Xapón), pero nas últimas décadas entrou en regresión en todo o mundo, de xeito que actualmente está ao bordo da extinción en Europa Central e claramente en regresión en todo o Sur de Europa. Na Península Ibérica, e a principios do presente século, a especie foi achada en varios ríos de Aragón, Galicia e Portugal. Sen embargo, a súa área de distribución reduciuse notablemente, ata o punto de que só persisten algunhas poboacións estables e reproductoras nalgúns ríos galegos e asturianos.
Non debe sorprender que esta especie suscite o interese xeral dos investigadores en ao ámbito da protección e conservación. Proba diso é que Margaritifera margaritifera é actualmente unha das poucas especies de invertebrados non artrópodos legalmente protexidas da fauna europea: Convenio de Berna, Directiva Hábitats (Directiva 92/43/EEC) e Rede Data Book da IUCN (IUCN, 1996).Aínda que algúns factores que afectan ao tamaño da poboación e a súa distribución son pouco coñecidos, a degradación dos seus hábitats (contaminación, construción de pantanos, presas, dragados, ...) xunto coa desaparición dos peixes hospedadores son, presumiblemente, as principais causas de seu declive.
Algúns datos sobre a súa Bioloxía e Ciclo vital:
Todos os bivalvos de auga doce comparten un ciclo vital complexo, requirindo un hospedador vertebrado (normalmente un peixe) durante a súa fase larvaria parasitaria. Estas larvas de cuncha moi delgada e tamaño microscópico (os gloquidios), incúbanse nas branquias (como en todas as especies da familia), e en M. margaritifera, cada femia pode producir varios millóns dependendo do seu tamaño. Estes gloquidios son liberados ao medio, onde estimouse que só o 0.01% deles sobreviven e fíxanse posteriormente ao peixe hospedador. Os hospedadores máis axeitados son os salmónidos, ata o punto de que a especiación de Margaritifera é un fenómeno de coevolución asociado á especiación do xénero Salmo, de xeito que Salmo salar e Salmo trutta (especialmente o reo, a súa forma anadroma) son os hospedadores óptimos, mentres que outros salmónidos, como Oncorhynchus mikiss, ou ciprínidos, como Phoxinus phoxinus, son absolutamente resistentes ás larvas ou gloquidios.
Normalmente o gloquidio ten ganchos para fixarse ao corpo do peixe (xa sexa nas súas aletas ou en súas branquias), onde se enquista durante varias semanas antes de transformarse nun xuvenil de vida libre. Sen embargo, recentemente púidose observar que estes pequenos gloquidios (60 x 70 µm) carecen deste tipo de espiñas ou dentes.
Unha vez enquistado nos filamentos branquiales do peixe, e en función da temperatura do auga, o gloquidio sofre durante un período de tempo unha metamorfose ata soltarse das branquias. Caen ao leito do río, onde deben atopar unha posición favorable na area limpa. Coñécese moi pouco sobre o hábitat dos xuvenís unha vez que abandonaron a branquia do peixe, pero actualmente estanse levando a cabo estudos sobre este tema en varios países europeus. Se teñen éxito, medran con rapidez, acadando 2 cm en 4-5 anos.
A maduración sexual ocorre entre os 7 e os 15 anos de idade e o período fecundo pode prolongarse na vellez. É unha especie dioica, aínda que citáronse varios casos de hermafroditismo. Ademais, poden cambiar o seu sexo para o hermafroditismo baixo condicións de estrés poboacional.
En España os gloquidios son liberados ao auga en xullo-agosto, datos que coinciden co observado no resto de poboacións europeas coñecidas onde as femias son grávidas durante 2-3 meses desde xuño, e os gloquidios están presentes nas branquias dos peixes desde agosto.
A vida media da especie está entre 30 e 132 anos e a lonxitude da cuncha máxima entre 80 e 145 mm, dependendo da poboación (a latitude onde se ache); así, cando abunda o xantar dispoñible, os xuvenís medran rapidamente, pero a vida media da poboación é máis curta. O espécime máis cumprido coñecido é do Río Keret (Karelia, Rusia) con 162 mm e a súa máxima idade absoluta teórica é de 167 anos..
Os estudos realizados con exemplares recollidos en Galicia mostran que a idade máxima que acada a especie nas nosas latitudes é de 32 - 40 anos.
Requirimentos do hábitat:
M. margaritifera era unha especie común nos tramos superior e medio dos ríos, principalmente nos rápidos, con augas limpas e oligotróficas. Os adultos áchanse en ríos tipicamente salmoneros, a profundidades entre 0.5 e 2 m, pero tamén poden acharse a maiores profundidades; nestes hábitats entérranse en zonas con area grosa e pedras, a veces baixo rochas ou coios, aproveitando as correntes dispoñibles. Tamén se atoparon en charcas de brazos secundarios cuxa auga se renova con certa frecuencia por mor da flutuación de nivel provocado polo turbinado diario do auga dunha presa situada augas arriba; preferentemente en zonas sombreadas polo arborado a profundidades que van desde algúns centímetros ata algo máis dun metro. Os espécimes xuvenís (menores de 50 mm) poden vivir enterrados completamente no substrato, ata a 20 centímetros de profundidade; xa que logo o substrato do fondo do río é tan importante para estes bivalvos, determinando as áreas onde poden sobrevivir. Así, a grava limpa e a area son esenciais para manter unha poboación saudable e é moi importante para os xuvenís porque se o substrato se tupe coa lama, non poden obter o osíxeno necesario e morren. Aliméntanse por filtración, extraendo da corrente as partículas orgánicas finas e créese que, nas súas abundancias naturais, teñen un papel importante, mellorando a calidade de auga dos ríos. Sen embargo, a súa necesidade dunha boa calidade de auga é de vital importancia. Os adultos de M. margaritifera poden tolerar temperaturas de ata 28°C durante un curto período de tempo (10-20 min.) e poden sobrevivir fóra de auga durante 30 días a 15°C. Evitan as augas turbias e con niveis de osíxeno baixos e, agás o home, non teñen ningún inimigo natural, aínda que poden ser predadas pola londra (Lutra lutra) e pola rata almizclera (Ondatra zibethicus) e, se quedan fóra do auga, poden ser xantados por corvos, gaivotas ou raposos. Para que a poboación se manteña ou medre, necesitan que exista unha poboación de troita ou salmón con reprodución natural viable. O feito de que as exemplares vellas poidan reproducirse e que a mortalidade nestas fases non sexa común, suxere que a fase xuvenil intersticial pode ser o período máis sensible do seu ciclo vital, pero aínda descoñecemos os requisitos autoecológicos durante os seus primeiros 4-5 anos da vida.